Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie I
I. Substancje i ich przemiany
|
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
|
Uczeń: – zalicza chemię do nauk przyrodniczych – stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej – nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego orazokreśla ich przeznaczenie – opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów, stosowanych na co dzień – przeprowadza prosteobliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość – odróżnia właściwości fizyczne od chemicznych – dzieli substancje chemiczne na proste i złożone, na pierwiastkii związki chemiczne – definiuje pojęcie mieszanina substancji – opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych – podaje przykłady mieszanin – opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki – definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna – podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka – definiuje pojęcia pierwiastek chemiczny i związekchemiczny – podaje przykłady związków chemicznych – klasyfikuje pierwiastki chemiczne na metale i niemetale – podaje przykłady pierwiastków chemicznych (metali i niemetali) – odróżnia metale i niemetale na podstawie ich właściwości – opisuje, na czym polega rdzewienie (korozja) – posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg) – opisuje skład i właściwości powietrza – określa, co to są stałe i zmienne składniki powietrza – opisuje właściwości fizyczne, chemiczne tlenu, tlenkuwęgla(IV), wodoru, azotu – podaje, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu – tłumaczy, na czym polega zmiana stanów skupienia na przykładzie wody – omawia obieg wody w przyrodzie – określa znaczenie powietrza, wody, tlenu – określa, jak zachowują się substancje higroskopijne – opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy,wymiany – omawia, na czym polega utlenianie, spalanie – definiuje pojęcia substrat i produkt reakcji chemicznej – wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej – określa typy reakcji chemicznych – określa, co to są tlenki i jaki jest ich podział – wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym – wymienia podstawowe źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza |
Uczeń: – wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom – omawia, czym się zajmuje chemia – omawia sposób podziału chemii na organiczną i nieorganiczną – wyjaśnia, czym się różni ciało fizyczne od substancji – opisuje właściwości substancji – wymienia i wyjaśnia podstawowe sposoby rozdzielaniamieszanin – sporządza mieszaninę – planuje rozdzielanie mieszanin (wymaganych) – opisuje różnicę w przebiegu zjawiska fizycznegoi reakcji chemicznej – projektuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną – definiuje stopy – podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcjichemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka – formułuje obserwacje dodoświadczenia – wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboliki chemicznej – rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne – wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym – wymienia stałe i zmienne składniki powietrza – bada skład powietrza – oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej – opisuje, jak można otrzymać tlen – opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych – opisuje obieg tlenu, tlenku węgla(IV) iazotu w przyrodzie – wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy – wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu, azotu, gazów szlachetnych, tlenku węgla(IV),tlenu, wodoru – podaje sposób otrzymywania tlenku węgla(IV) (na przykładzie reakcji węgla z tlenem) – definiuje pojęcie reakcjacharakterystyczna – planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecnościtlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc – wyjaśnia,co to jest efekt cieplarniany – opisuje rolę wody i pary wodnej w przyrodzie – wymienia właściwości wody – wyjaśnia pojęcie higroskopijność – zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej – wskazuje w zapisie słownymprzebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne – opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej,kwaśnych opadów – podaje sposób otrzymywania wodoru (w reakcji kwasu chlorowodorowego z metalem) -opisuje sposób identyfikowania gazów: wodoru, tlenu, tlenku węgla(IV) - wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza – definiuje pojęcia reakcje egzo- i endoenergetyczne |
Uczeń: – podaje zastosowania wybranych elementów sprzętulub szkła laboratoryjnego – identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości – podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny – wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie – projektuje doświadczenia ilustrujące reakcjęchemiczną i formułuje wnioski – wskazuje w podanychprzykładach reakcjęchemiczną i zjawisko fizyczne – wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny – wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiemchemicznym – proponuje sposoby zabezpieczenia produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem – odszukuje w układzie okresowym pierwiastków podane pierwiastki chemiczne – opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji – określa, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne – wykonuje obliczenia związane z zawartością procentową substancji występujących w powietrzu – wykrywa obecność tlenku węgla(IV) – opisuje właściwości tlenku węgla(II) – wyjaśnia rolę procesu fotosyntezy w naszym życiu – podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska – wyjaśnia, skąd się biorą kwaśne opady – określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziuryozonowej, kwaśnych opadów – proponuje sposoby zapobiegania powiększania się dziury ozonowej i ograniczenia powstawania kwaśnych opadów – zapisuje słownie przebieg różnych rodzajów reakcji chemicznych – podaje przykłady różnych typów reakcji chemicznych – wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu – omawia sposoby otrzymywania wodoru – podaje przykłady reakcji egzo- i endoenergetycznych |
Uczeń: – wyjaśnia, na czym polega destylacja – wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie – definiuje pojęcie patyna – opisuje pomiar gęstości – projektuje doświadczenie o podanym tytule (rysuje schemat, zapisuje obserwacje i wnioski) – wykonuje doświadczenia z działu Substancje i ich przemiany – przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawieposiadanej wiedzy – otrzymuje tlenek węgla(IV) w reakcji węglanu wapnia z kwasem chlorowodorowym – uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z tlenkiem węgla(IV),że tlenek węgla(IV) jest związkiem chemicznymwęgla i tlenu – uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z parą wodną,że woda jest związkiem chemicznym tlenu i wodoru – planuje sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami – identyfikuje substancje na podstawie schematówreakcji chemicznych – wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń, |
|
np. podaje przykłady dziedzin życia, których rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego
|
II. Wewnętrzna budowa materii
|
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
|
Uczeń: – definiuje pojęcie materia – opisuje ziarnistąbudowę materii – opisuje, czym różni się atom od cząsteczki – definiuje pojęcia jednostkamasyatomowej, masa atomowa, masacząsteczkowa – oblicza masę cząsteczkowąprostych związków chemicznych – opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) – definiuje pojęcie elektrony walencyjne – wyjaśnia, co to jest liczba atomowa,liczba masowa – ustala liczbę protonów,elektronów, neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa – definiuje pojęcie izotop – dokonuje podziału izotopów – wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy – opisuje układ okresowypierwiastków chemicznych – podaje prawo okresowości – podaje, kto jest twórcą układuokresowego pierwiastków chemicznych – odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych – wymienia typy wiązańchemicznych – podaje definicje wiązaniakowalencyjnego (atomowego), wiązaniakowalencyjnego spolaryzowanego,wiązania jonowego – definiuje pojęcia jon, kation,anion – posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych – odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego – zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek – definiuje pojęcie wartościowość – podaje wartościowośćpierwiastków chemicznych w stanie wolnym – odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków chemicznych grup 1., 2. i 13.-17. – wyznacza wartościowośćpierwiastków chemicznych na podstawiewzorów sumarycznych – zapisuje wzory sumarycznyi strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawiewartościowości pierwiastków chemicznych – określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastkóww związku chemicznym – interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowoproste zapisy), np. H2, 2 H, 2 H2 itp. – ustala na podstawiewzoru sumarycznego nazwę dla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych –ustala na podstawie nazwywzór sumarycznydla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych – rozróżnia podstawowe rodzajereakcji chemicznych – podaje treść prawa zachowania masy – podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego – przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawazachowania masy i prawa stałościskładu związku chemicznego – definiuje pojęcia równanie reakcji chemicznej, współczynnikstechiometryczny –dobiera współczynniki w prostych przykładachrównań reakcji chemicznych – zapisujeproste przykłady równań reakcji chemicznych – odczytuje proste równania reakcji chemicznych |
Uczeń: – omawia poglądy na tematbudowy materii – wyjaśniazjawisko dyfuzji – podaje założenia teoriiatomistyczno- -cząsteczkowejbudowy materii – oblicza masy cząsteczkowe – definiuje pojęcie pierwiastekchemiczny – wymienia rodzaje izotopów – wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru – wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy – korzysta z układuokresowego pierwiastków chemicznych – wykorzystujeinformacje odczytane zukładu okresowegopierwiastków chemicznych – podaje maksymalną liczbęelektronów na poszczególnych powłokach (K, L, M) – zapisuje konfiguracje elektronowe – rysuje proste przykłady modeli atomów pierwiastkówchemicznych – zapisuje wzory sumarycznei strukturalne wymaganych cząsteczek – odczytuje ze wzoruchemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek – opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów – opisuje sposób powstawania jonów – określa rodzaj wiązania w prostych przykładach cząsteczek - podaje przykłady substancjio wiązaniu kowalencyjnym(atomowym) i substancji o wiązaniu jonowym – odczytuje wartościowośćpierwiastków chemicznych z układuokresowego pierwiastków – zapisuje wzory związków chemicznych na podstawie podanej wartościowości lub nazwy pierwiastków chemicznych – podaje nazwę związku chemicznego na podstawie wzoru – określa wartościowość pierwiastków w związku chemicznym – zapisuje wzory cząsteczek korzystając z modeli – rysuje model cząsteczki – wyjaśnia znaczeniewspółczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego – wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej – odczytuje równania reakcjichemicznych – zapisuje równania reakcjichemicznych -dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych
|
Uczeń: – planuje doświadczeniepotwierdzające ziarnistośćbudowy materii – wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii – oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych – wymienia zastosowania izotopów – korzystaswobodniez informacji zawartych w układzie okresowympierwiastków chemicznych – oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach – zapisuje konfiguracje elektronowe – rysuje modele atomów – określa typ wiązaniachemicznego w podanym związku chemicznym – wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów – wyjaśnia różnice międzyróżnymi typami wiązańchemicznych – opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) dla wymaganych przykładów – zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (wymagane przykłady) – opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego – wykorzystuje pojęciewartościowości – określa możliwewartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzieokresowym pierwiastków – nazywa związki chemiczne napodstawie wzorów i zapisujewzory na podstawie ich nazw – zapisuje i odczytuje równaniareakcji chemicznych (o większymstopniu trudności) – przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej – rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego – dokonuje prostych obliczeń stechiometrycznych |
Uczeń: – definiuje pojęcie masa atomowa jako średnia masa atomowa danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego – oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym – wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych – uzasadnia iudowadnia doświadczalnie, że msubstr = mprod – rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa(zachowania masy, stałościskładu związku chemicznego) – wskazuje podstawowe różnicemiędzy wiązaniamikowalencyjnym a jonowym oraz kowalencyjnym niespolaryzowanym a kowalencyjnymspolaryzowanym – opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego – porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) – określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka – zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych o dużymstopniu trudności – wykonuje obliczenia stechiometryczne |
III. Woda i roztwory wodne
|
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
|
Uczeń: – charakteryzujerodzaje wód występujących w przyrodzie – podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie – wymienia stany skupienia wody – nazywa przemiany stanówskupienia wody – opisuje właściwości wody – zapisuje wzory sumarycznyi strukturalny cząsteczki wody – definiuje pojęcie dipol – identyfikuje cząsteczkę wody jakodipol – wyjaśnia podział substancji na dobrzei słabo rozpuszczalne orazpraktycznie nierozpuszczalnew wodzie - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie – wyjaśnia pojęcia rozpuszczalnik isubstancja rozpuszczana – definiuje pojęcie rozpuszczalność – wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność – określa, co to jest wykres rozpuszczalności – odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancjiw podanej temperaturze – wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie – definiuje pojęcia roztwórwłaściwy, koloid i zawiesina – definiuje pojęcia roztwórnasyconyi roztwór nienasycony orazroztwór stężonyi roztwór rozcieńczony – definiuje pojęcie krystalizacja – podaje sposoby otrzymywaniaroztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie – definiuje stężenie procentoweroztworu – podaje wzór opisujący stężenieprocentowe – prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (proste) |
Uczeń: – opisuje budowę cząsteczki wody – wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna – wymienia właściwości wodyzmieniające się pod wpływemzanieczyszczeń – proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą – tłumaczy, na czym polega proces mieszania, rozpuszczania – określa, dla jakich substancjiwoda jest dobrymrozpuszczalnikiem – charakteryzuje substancjeze względu na ich rozpuszczalność w wodzie – planuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie – porównuje rozpuszczalnośćróżnych substancji w tej samejtemperaturze – oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze – podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztworywłaściwe – podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny – wskazuje różnice międzyroztworem właściwyma zawiesiną – opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym – przeprowadza krystalizację – przekształca wzór nastężenie procentowe roztworu tak,aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu – oblicza masę substancjirozpuszczonej lub masęroztworu, znając stężenie procentowe roztworu – wyjaśnia, jak sporządzić roztwór o określonym stężeniuprocentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu solikuchennej) |
Uczeń: – wyjaśnia, na czym polegatworzenie wiązaniakowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczcewody – wyjaśnia budowę polarnącząsteczki wody – określa właściwości wodywynikające z jej budowy polarnej – wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie – przedstawia za pomocą modeli proces rozpuszczania w wodziesubstancji o budowie polarnej,np. chlorowodoru – podaje rozmiary cząsteksubstancji wprowadzonych do wody i znajdujących się w roztworze właściwym,koloidzie, zawiesinie – wykazuje doświadczalnie wpływróżnych czynników na szybkośćrozpuszczania substancji stałejw wodzie – posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności – dokonuje obliczeńz wykorzystaniem wykresurozpuszczalności – oblicza masę wody, znając masęroztworu i jego stężenieprocentowe – prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęcia gęstości – podaje sposoby na zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworu – oblicza stężenie procentoweroztworu powstałego przezzagęszczenie, rozcieńczenie roztworu – oblicza stężenie procentoweroztworu nasyconego w danejtemperaturze (z wykorzystaniem wykresurozpuszczalności) – wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilościroztworu o określonym stężeniuprocentowym – sporządza roztwór o określonym stężeniu procentowym -wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie |
Uczeń: – wymienia laboratoryjne sposobyotrzymywania wody – proponuje doświadczenieudowadniające, że woda jestzwiązkiem wodoru i tlenu – opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody – określa wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody – porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych – wykazuje doświadczalnie, czyroztwór jest nasycony, czynienasycony – rozwiązuje zadania rachunkowena stężenie procentowez wykorzystaniem gęstości – oblicza rozpuszczalnośćsubstancji w danej temperaturze,znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tejtemperaturze |