Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum
oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia”
autorstwa Anny Zdziennickiej
|
Dział |
Lp. |
Temat |
Poziom wymagań |
|||
|
konieczny |
podstawowy |
rozszerzający |
dopełniający |
|||
|
I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu |
1. |
Organizm człowieka jako funkcjonalna całość |
Uczeń:
• wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową • wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka • wylicza układy narządów człowieka
|
Uczeń: • klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt • opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów |
Uczeń: • opisuje cechy różniące człowieka od innych zwierząt • wyjaśnia, na czym polega homeostaza
|
Uczeń: • opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka • wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie człowieka
|
|
2. |
Budowa i funkcje skóry |
• wymienia podstawowe funkcje skóry • wymienia wytwory naskórka
|
• podaje funkcje skóry • wylicza warstwy skóry
|
• wykazuje na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy • opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka
|
• planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
|
|
|
3. |
Higiena i choroby skóry |
• wymienia choroby skóry • podaje przykłady dolegliwości skóry • omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej |
• wyjaśnia konieczność dbania o skórę
• klasyfikuje rodzaje oparzeń • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń |
• omawia objawy dolegliwości skóry • wyjaśnia, czym są alergie skórne
|
• proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej • ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę
• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy
|
|
|
II. Aparat ruchu |
4. |
Budowa szkieletu |
• wskazuje elementy biernego • podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu |
• wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn • rozpoznaje różne kształty kości
|
• wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu
|
• wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej • porównuje kości o różnych kształtach
|
|
5. |
Budowa i rola szkieletu osiowego |
• wylicza elementy szkieletu osiowego • wymienia elementy budujące klatkę piersiową • podaje nazwy odcinków kręgosłupa
|
• wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- • wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową • wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego
|
• wymienia kości budujące szkielet osiowy • charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego • wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami
|
• omawia rolę chrząstek
• wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa
|
|
|
6. |
Szkielet kończyn oraz ich obręczy |
• wymienia elementy budowy obręczy barkowej |
• wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej • wymienia rodzaje połączeń kości • opisuje budowę stawu • rozpoznaje rodzaje stawów • odróżnia staw zawiasowy od kulistego
|
• wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną • porównuje budowę kończyny górnej i dolnej • charakteryzuje połączenia kości
|
• wykazuje związek budowy
• wykazuje związek budowy obręczy miednicznej • wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny |
|
|
7. |
Kości – elementy składowe szkieletu |
• opisuje budowę fizyczną kości • wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego |
• omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości |
• charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem • omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości • opisuje rolę szpiku kostnego
|
• planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
|
|
|
8. |
Budowa i znaczenie mięśni |
• wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej
• wskazuje położenie tkanki mięśniowej gładkiej • podaje warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni
|
• określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych • opisuje budowę tkanki mięśniowej • wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu • wyjaśnia na czym polega antagonistyczne działanie mięśni • przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka
|
• rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji • opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie • rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej • wyjaśnia warunki prawidłowej pracy mięśni • analizuje przyczyny urazów ścięgien
|
• wykazuje związek budowy • uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych
|
|
|
9. |
Choroby aparatu ruchu |
• wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa • opisuje przyczyny powstawania wad postawy • przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała • wymienia choroby aparatu ruchu
|
• rozpoznaje na ilustracji wady postawy
• wskazuje ślad stopy • opisuje urazy kończyn
• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy
|
• rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa • wyjaśnia przyczyny wad postawy • omawia sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu • określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała • omawia przyczyny chorób aparatu ruchu • omawia przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy |
• wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu • wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach • planuje i demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn
|
|
|
III. Układ pokarmowy |
10. |
Pokarm – budulec i źródło energii |
• wymienia podstawowe składniki pokarmowe • wymienia produkty spożywcze zawierające białko • podaje źródła węglowodanów • wylicza pokarmy zawierające tłuszcze
|
• klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe • określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek
|
• omawia rolę składników pokarmowych w organizmie
• określa znaczenie błonnika • uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw • porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe • charakteryzuje rolę tłuszczów w organizmie • wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów
|
• wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała • porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów • wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów • wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia • identyfikuje podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami związków chemicznych występujących w organizmach
|
|
11. |
Witaminy, sole mineralne, woda |
• omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie • podaje rolę dwóch makroelementów • wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy |
• rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie • rola wody w organizmie
|
• charakteryzuje rodzaje witamin • przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D • przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca)
• omawia znaczenie makroelementów
|
• analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów • omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie
|
|
|
12. |
Budowa i rola układu pokarmowego |
• wyjaśnia, na czym polega trawienie
• wymienia rodzaje zębów
• podaje funkcje wątroby
• podaje nazwy procesów zachodzących |
• opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów • wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu • rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie • lokalizuje wątrobę i trzustkę na własnym ciele
|
• charakteryzuje zęby człowieka • omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego, wskazując odpowiednie miejsca na powierzchni ciała
|
• omawia znaczenie procesu trawienia • omawia rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego |
|
|
13. |
Higiena i choroby układu pokarmowego |
• wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety • określa zasady zdrowego żywienia • wymienia choroby układu pokarmowego
|
• wskazuje grupy pokarmów na piramidzie żywieniowej • przewiduje skutki złego odżywiania się
• wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną • określa przyczyny chorób układu pokarmowego
• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy
|
• objaśnia pojęcie „wartość energetyczna pokarmu” • wykazuje zależność między dietą a czynnikami, które ją warunkują • charakteryzuje choroby układu pokarmowego
|
• wykazuje zależność między higieną odżywiania się
• przygotowuje wystąpienie na temat chorób związanych • demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia
|
|
|
IV. Układ krążenia |
14. |
Budowa i funkcje krwi |
• podaje nazwy elementów morfotycznych krwi • wymienia grupy krwi • wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi
|
• omawia funkcje krwi • wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę • przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa
|
• omawia znaczenie krwi • charakteryzuje elementy morfotyczne krwi • omawia rolę hemoglobiny
|
• omawia zasady transfuzji krwi • wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi • rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej
|
|
15. |
Krwiobiegi |
• wymienia narządy, w których przemieszcza się krew
• omawia na ilustracji mały
|
• omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego • porównuje budowę i funkcje żył, tętnic i naczyń włosowatych • opisuje funkcje zastawek żylnych
|
• porównuje krwiobieg mały • charakteryzuje cel krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu
|
• rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji
• wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych
|
|
|
16. |
Budowa i działanie serca |
• wskazuje na sobie położenie serca • wymienia elementy budowy serca
|
• rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) • wyjaśnia, czym jest puls
|
• opisuje mechanizm pracy serca • omawia fazy pracy serca • mierzy koledze puls • podaje prawidłowe ciśnienie krwi u zdrowego człowieka
|
• wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca • porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego
|
|
|
17. |
Choroby i higiena układu krwionośnego |
• wymienia choroby układu krwionośnego
• omawia pierwszą pomoc
|
• odczytuje wyniki badania laboratoryjnego • wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego
• przedstawia znaczenie aktywności fizycznej
|
• analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego • charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego
|
• przygotowuje portfolio na temat chorób układu krwionośnego • demonstruje pierwszą pomoc w przypadku krwotoków
• przygotowuje wywiad
|
|
|
18. |
Układ limfatyczny |
• wymienia cechy układu limfatycznego • wymienia narządy układu limfatycznego
|
• opisuje budowę układu limfatycznego • omawia rolę węzłów chłonnych
|
• opisuje rolę układu limfatycznego • omawia rolę śledziony, grasicy i migdałków
|
• porównuje układ limfatyczny i krwionośny
|
|
|
19. |
Odporność organizmu |
• wymienia elementy układu odpornościowego
• definiuje szczepionkę
|
• wyróżnia odporność swoistą • wyjaśnia, że AIDS jest chorobą wywołaną przez HIV • wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów • podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać
|
• omawia rolę elementów układu odpornościowego • charakteryzuje rodzaje odporności • wyjaśnia sposób działania HIV
|
• wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej • opisuje rodzaje leukocytów • odróżnia działanie szczepionki od surowicy • przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci
|
|
|
V. Układ oddechowy |
20. |
Budowa i rola układu oddechowego |
• wymienia odcinki układu oddechowego • definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej
|
• omawia funkcje elementów układu oddechowego • opisuje rolę nagłośni
|
• wyróżnia drogi oddechowe • wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami
|
• odróżnia głośnię i nagłośnię • demonstruje mechanizm modulacji głosu
|
|
21. |
Mechanizm wymiany gazowej |
• wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji
• demonstruje na sobie mechanizm wdechu |
• wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu
• przedstawia rolę krwi
• oblicza ilość wdechów |
• wyróżnia mechanizm wentylacji i oddychania komórkowego • wyjaśnia zależność między ilością oddechów a wysiłkiem • opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych
|
• interpretuje wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach
|
|
|
22. |
Oddychanie wewnątrzkomórkowe |
• definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego • wskazuje ATP jako nośnik energii
|
• zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy
• omawia zawartość gazów
|
• określa znaczenie oddychania wewnątrzkomórkowego • zapisuje utlenianie glukozy równaniem reakcji chemicznej • omawia rolę ATP w procesie utleniania biologicznego
|
• opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię • przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym |
|
|
23. |
Higiena i choroby układu oddechowego |
• definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu • wymienia kilka chorób układu oddechowego
|
• wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg układu oddechowego • określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego • opisuje przyczyny astmy • omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu
|
• podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego • wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego
|
• wykazuje zależność między skażeniem środowiska
• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy
|
|
|
VI. Układ wydalniczy |
24. |
Budowa i działanie układu wydalniczego |
• wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka • wskazuje miejsce powstawania moczu pierwotnego na modelu lub ilustracji
|
• wyjaśnia pojęcia „wydalanie” i „defekacja” • wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii
|
• porównuje wydalanie • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu
|
• rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę • omawia rolę układu wydalniczego w utrzymaniu homeostazy organizmu
|
|
25. |
Higiena układu wydalniczego |
• wymienia choroby układu wydalniczego • określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę
|
• uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego • omawia na ilustracji przebieg dializy
|
• omawia przyczyny chorób układu wydalniczego |
• uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia schorzeń nerek
• ocenia rolę dializy
|
|
|
VII. Regulacja nerwowo-hormonalna |
26. |
Układ hormonalny |
• wymienia gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony • wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych
|
• klasyfikuje gruczoły na wydzielania zewnętrznego • wyjaśnia pojęcie „gruczoł dokrewny” • wyjaśnia, czym są hormony
|
• określa cechy hormonów • przyporządkowuje nazwy gruczołów do wytwarzanych przez nie hormonów |
• przedstawia biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów • omawia znaczenie swoistego działania hormonów
|
|
27. |
Działanie układu hormonalnego |
• wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu
|
• wyjaśnia pojęcie „równowaga hormonalna” • podaje przyczyny cukrzycy
|
• omawia antagonistyczne działanie hormonów insuliny
• interpretuje skutki nadmiaru
|
• uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą |
|
|
28. |
Budowa i rola układu nerwowego |
• wymienia funkcje układu nerwowego • wymienia elementy budowy ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego • rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
|
• opisuje elementy budowy komórki nerwowej • wskazuje przebieg bodźca nerwowego na ilustracji neuronu
• wyróżnia somatyczny
|
• opisuje funkcje układu nerwowego • porównuje działanie układu nerwowego i hormonalnego • wykazuje związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją • omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego |
• tłumaczy rolę regulacji nerwowo-hormonalnej • wyjaśnia sposób działania synapsy
• charakteryzuje funkcje somatycznego
• porównuje funkcje współczulnej
|
|
|
29. |
Ośrodkowy układ nerwowy |
• wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia • wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego
|
• określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną • wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji
|
• opisuje budowę rdzenia kręgowego • objaśnia na ilustracji budowę mózgowia
|
• uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego
|
|
|
30. |
Obwodowy układ nerwowy. Odruchy |
• wymienia rodzaje nerwów obwodowych
• podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych |
• wyróżnia włókna czuciowe • opisuje na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe
|
• wyjaśnia różnice między odruchem warunkowym • charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe • przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym |
• dowodzi znaczenia odruchów w życiu człowieka • przedstawia rolę odruchów warunkowych w uczeniu się
|
|
|
31. |
Choroby i higiena układu nerwowego |
• wymienia czynniki powodujące stres • podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem
|
• wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem • wymienia przykłady chorób układu nerwowego • przyporządkowuje chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy
|
• wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu • opisuje przyczyny nerwic • rozpoznaje cechy depresji |
• analizuje przyczyny chorób układu nerwowego
• analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu. W szczególności omawia wpływ snu na procesy uczenia się
|
|
|
VIII. Narządy zmysłów |
32. |
Budowa i działanie narządu wzroku |
• omawia znaczenie zmysłów • rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny i gałkę oczną • wymienia elementy stanowiące aparat ochronny oka • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka • omawia funkcje elementów budowy oka |
• opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka • wyjaśnia pojęcie „akomodacja” • omawia znaczenie adaptacji oka
|
• określa funkcje aparatu ochronnego i gałki ocznej • wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami • opisuje drogę światła w oku • wskazuje lokalizację receptorów wzroku • ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku |
• omawia powstawanie obrazu na siatkówce • planuje doświadczenie wykazujące reakcje tęczówki na różne natężenie światła
|
|
33. |
Ucho – narząd słuchu i równowagi |
• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha • wymienia funkcje poszczególnych odcinków ucha
|
• wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne • wskazuje położenie narządu równowagi
|
• charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha
• omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego
|
• wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków
• wskazuje lokalizację receptorów słuchu • wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi
|
|
|
34. |
Higiena oka i ucha |
• wymienia wady wzroku • omawia przyczyny powstawania wad wzroku • omawia zasady higieny oczu • wymienia choroby oczu i uszu
|
• rozpoznaje krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji • definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę
|
• charakteryzuje wady wzroku • wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm • charakteryzuje choroby oczu • omawia sposób korygowania wad wzroku
|
• rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku • analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu
|
|
|
35. |
Zmysł powonienia, smaku i dotyku |
• przedstawia rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku
• wskazuje rozmieszczenie receptorów dotyku, smaku • wymienia podstawowe smaki • wylicza bodźce odbierane przez skórę
|
• opisuje kubki smakowe jako właściwy narząd smaku |
• wskazuje miejsce położenia kubków smakowych
|
• uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku
• analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych |
|
|
IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
36. |
Męski układ rozrodczy |
• wymienia męskie narządy rozrodcze i ich funkcje • wymienia męskie cechy płciowe • wskazuje na ilustracji narządy męskiego układu rozrodczego
|
• rysuje schematycznie i opisuje plemnika • omawia proces powstawania nasienia • określa funkcję testosteronu |
• charakteryzuje męskie pierwszo-, drugo-
|
• uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską • wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny
|
|
37. |
Żeński układ rozrodczy |
• wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze • wskazuje na ilustracji wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego • wylicza zewnętrzne żeńskie narządy płciowe
|
• opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego |
• charakteryzuje żeńskie pierwszo-, drugo- • opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych
|
• tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania • wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją
|
|
|
38. |
Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego |
• wymienia żeńskie hormony płciowe • wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego |
• wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne • definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej
|
• interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego |
• omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowym • analizuje rolę ciałka żółtego
|
|
|
39. |
Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny |
• wymienia choroby układu rozrodczego • wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny |
• wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego • przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia • wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS • wymienia drogi zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV oraz omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową
|
• wyjaśnia konieczność regularnych wizyt • przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy
• porównuje naturalne
|
• wymienia zachowania mogące prowadzić do zakażenia HIV • ocenia naturalne i sztuczne metody antykoncepcji
• przewiduje indywidualne
|
|
|
40. |
Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin |
• wymienia nazwy błon płodowych • podaje, jak długo trwa rozwój płodowy
|
• porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia • wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie”
|
• charakteryzuje funkcje błon płodowych • charakteryzuje okres rozwoju płodowego
|
• analizuje funkcje łożyska
|
|
|
41. |
Ciąża i poród |
• wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży
|
• omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych • podaje czas trwania ciąży • omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu
|
• wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży • charakteryzuje etapy porodu
|
• uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży • omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej |
|
|
42. |
Okresy rozwojowe człowieka |
• wylicza etapy życia człowieka • wymienia rodzaje dojrzałości
• wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt
|
• określa zmiany rozwojowe • opisuje objawy starzenia się organizmu
|
• charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe
• przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego
|
• analizuje różnice między przekwitaniem a starością • przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie
|
|
|
X. Zdrowie a cywilizacja |
43. |
Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne |
• omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia
|
• opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie ludzi • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
|
• charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie • przedstawia znaczenie pojęć „zdrowie” i „choroba” • rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
|
• wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie
|
|
44. |
Choroby zakaźne i cywilizacyjne |
• podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynniki, które je wywołują • wymienia choroby cywilizacyjne • wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów |
• przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych • klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych • omawia znaczenie szczepień ochronnych • wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska • wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym
|
• wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób
• podaje kryterium podziału na choroby zakaźne
• podaje przykłady szczepień obowiązkowych • wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych
|
• oblicza własne BMI • dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych • uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi • uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych • wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza
|
|
|
45. |
Uzależnienia |
• podaje przykłady używek
• przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny
|
• opisuje MONAR jako miejsce, gdzie można uzyskać pomoc w leczeniu uzależnień |
• opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie • omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu • wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień • wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień • wyjaśnia, jak uniknąć uzależnień
|
• wykazuje zależność między przyjmowaniem używek • wykonuje w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnień
|
|